Gorredijk

Kuipers, Tjeerd

Tjeerd Kuipers (Gorredijk, 21 december 1857 - Laren, 13 november 1942) Tjeerd Kuipers werd geboren op 21 december 1857 in Gorredijk, als zoon van Egbert Roels Kuipers (bouwer van het voormalig postkantoor en Boterwaag in Gorredijk), timmerman-aannemer van beroep, en Jantje Tjeerds Wiegersma. Tjeerd ging na de HBS in de leer bij de Leeuwarder architect J.P.J. de Rooy. Daarna kreeg hij een betrekking bij Gemeentewerken in Meppel. Eind jaren zeventig vertrok de familie Kuipers naar Amsterdam. Hij was de ontwerper van meer dan vijftig kerken, waarvan er slechts een beperkt aantal bewaard is gebleven. Ook zijn broers Roelof Kuipers en Foeke Kuipers waren architect. Tjeerd Kuipers overleed in Laren (N.H.) op 13 november 1942. Hij werd begraven op Zorgvlied in Amsterdam. Daar tekende ds. P.N. Kruyswijk hem als "één van die duizenden Friezen, die omstreeks 1870 gegrepen zijn door de klare, rechte verkondiging van Gods Woord, zooals Dr. A. Kuyper die bracht. In die geestelijke beweging heeft God op tal van plaatsen menschen neergezet, die bereid waren te dienen en gaven van Hem ontvangen hadden om in dien geest op alle terrein des levens te arbeiden. De opkomende Geref. Kerken hadden behoefte aan kerkgebouwen en Kuipers is een dergenen geweest, die vele dier kerken gebouwd heeft" (De Standaard, 18 november 1942).

Achtergrond
Kuipers ontwierp tussen 1888-1928 meer dan vijftig voornamelijk gereformeerde kerken. Tjeerd werkte bij architectenbureau Salm en later bij Sanders en Berlage. Nadat eerst een aantal ontwerpen niet werd uitgevoerd, o.a. voor kerken in Katwijk aan Zee en Amsterdam, en een aannemer zijn ontwerp voor een kerk in Haarlem plagieerde, bouwde Kuipers in 1888 zijn eerste kerk in het Friese Makkum. Kuipers gebruikte gedurende zijn carrière verschillende bouwstijlen. Zijn vroegste werk, tot ca. 1896, is in het algemeen in neorenaissance stijl. Daarna ontwerpt hij een aantal kerken waarin invloeden uit het romaans en de gotiek worden gecombineerd met het rationalisme van Berlage. Vanaf 1899 voert dit rationalisme de boventoon. Een aantal van zijn laatste kerken in de jaren '20 is in een gematigde expressionistische stijl. Naast nieuwe kerken vergrootte Kuipers ook een aantal oudere kerken, onder meer in Hardenberg en Rijssen.

Naast kerken ontwierp Kuipers vele profane werken. Zijn eerste werk uit 1886 was een openbare school in Buiksloot (gesloopt in 1964). Een van zijn bekendste werken is een rij van zeven huizen in de Amsterdamse Roemer Visscherstraat, waarbij bij elk huis een bouwstijl uit een ander Europees land is verwerkt, de zogenaamde Zevenlandenhuizen. Samen met architect Arnold Ingwersen ontwierp hij woningbouwcompexen voor protestants-christelijke woningbouwverenigingen. Voorbeelden hiervan zijn het woningbouwcomplex voor Patrimonium aan de Zaanstraat en de Hembrugstraat in de Spaarndammerbuurt en het woningbouwcomplex voor Patrimonium aan het Zwanenplein en Ganzenweg in de Vogelbuurt, beide in Amsterdam uit 1918/1919.
 

Kuipers ontwierp tussen 1888 en 1928 meer dan 50, voornamelijk gereformeerde, kerken en een groot aantal profane bouwwerken.

Hier onder een lijst van bouwwerken van de geboren Gorredijkster architect Tjeerd Kuipers (1857-1942)
(Voor een vergroting; klik op de foto.)
 

Bouw	Naam	Plaats	Bijzonderheden	Afbeelding
1886	School	Buiksloot
1887	Noorderkerk	Haarlem	Ontwerp van Kuipers werd geplagieerd door aannemer H.van Es
1887	Gereformeerde Kerk	Makkum	Afgebroken in 1964
1888-1889	Funenkerk	Amsterdam	Afgebroken in 1975
1889-1891	Ichtuskerk	Heeg
1889-1890	Nieuwe Westerkerk	Rotterdam	Verwoest in mei 1940
1890	Schinkelkerk	Amsterdam
1890-1892	Doopsgezinde Kerk	Deventer	Kerk gebouwd achter de 16e- eeuwse facade van het Penninckshuis
1894	Zevenlandenhuizen	Amsterdam
1896	Bethlehemkerk	Rotterdam Overschie
1897	Gereformeerde Kerk	Hillegom	Afgebroken in 1928
1898	Gereformeerde Kerk	Leerdam
1898	Pauluskerk	Hendrik Ido Ambacht	Afgebroken in 1989
1899	Wilhelminakerk	Dordrecht
1899	Gereformeerde Kerk-Vrijgemaakt	Axel	Uitbreiding 1918-1919
1899	Buurtkerk	Noordwijk	Uitbreiding in 1909
1901	Zuiderkerk	Groningen	Met Y. van der Veen
1901	Gereformeerde Kerk	Maasland	Uitbreiding Bestaande kerk, afgebroken in 1960
1903-1906	Barbesteinkerk	Heinkenszand
1904	Raadhuis	Ouddorp
1904	Haarlemmerpoortkerk	Amsterdam	Afgebroken in 1967
1904	Gereformeerde Kerk	IJmuiden	Verwoest in 1944
1905-1906	Synagoge	Groningen	Met Y. van der Veen
1905-1906	Gereformeerde Kerk	Zaandam	Uitbreiding bestaande kerk
1906	Morgensterkerk	Berkel en Rodenrijs	Afgebroken in 1971
1906	Zonnebrink Kerk	Winterswijk
1906	Westerkerk	Groningen	Afgebroken in 1995
1906	Gereformeerde Kerk	Schiermonnikoog	Afgebroken in 1962
1906-1907	Gereformeerde Kerk	Schoondijke	Verwoest in 1944
1907	Rehobothkerk	Amsterdam Watergraafsmeer	Afgebroken in 1972
1908	Gereformeerde Kerk	Tinte
1909	Rehobothkerk	Gorinchem
1909	Gereformeerde Kerk	Wijnjewoude
1909	Gereformeerde Kerk	Oude Wetering
1910	Bethelkerk	Rotterdam
1910-1911	Grote Kerk	Wildervank
1910	Nieuwe Kerk	Vlaardingen	Afgebroken in 1982
1910	Molenkampkerk	Almelo	Afgebroken in 1973
1910	Oosterkerk	Leeuwarden	Afgebroken in 1981
1911	Opstandingskerk	Dieren
1911	Gereformeerde Kerk	Venlo	Afgebroken in 1970
1911	Oosterkerk	Eindhoven
1911-1912	Nieuwe Kerk	Kampen
1912	De Hoeksteen (Gereformeerde kerk)	Hallum
1912	Noorderkerk	Nijmegen	Afgebroken in 1973
1912-1913	Gereformeerde Kerk	Rijswijk	Uitbreiding bestaande kerk
1913	Gereformeerde Kerk	Rinsumageest
1913	Bethelkerk	Den Helder	Verbouwing bestaande kerk, afgebroken in 1993
1914-1915	Bergsingelkerk	Rotterdam
1915	Gereformeerde Kerk	Velp	Door brand verwoest in 1964
1915	Bewaar en Voorbereidende School Tot heil des Volks	Amsterdam
1916	Nieuwe Zuiderkerk	Rotterdam	Afgebroken in 1969
1918	Gereformeerde Kerk	Medan (Indonesië)
1919	Grote Kerk	Halfweg
1919-1920	Gereformeerde Kerk	Dirkshorn
1920	Gereformeerde Kerk	Ouderkerk aan de Amstel
1922	Höftekerk	Hardenberg	Vergroting bestaande kerk
1923	Koepelkerk	Leeuwarden
1924	Westerkerk	Delft	Afgebroken in 1981
1924	Vennekerk	Winschoten	Uitbreiding bestaande kerk
1924-1925	Schildkerk	Rijssen	Uitbreiding bestaande kerk
1926	Wilhelminakerk	Bussum
1926	Dorpskerk	Uitgeest	Restauratie bestaande kerk
1927	Gereformeerde Kerk	Voorburg	Afgebroken in 1987
1928	Gereformeerde Kerk	Brussel (BE)