Gorredijk

Gordykstermerke

Gorredijkster Markt ( Gordykstermerke )

Front van de Schildmeijer-carrousel, van 1923 af in beheer bij Speelman en Sipkema

De Gorredijkstermarkt ook wel in de volksmond Gordykstermerke genoemd is onlosmakelijk verbonden aan Gorredijk (de Gordyk). Van “heine en verre” komen de mensen massaal de eerste maandag van Mei en de laatste maandag van Oktober naar Gorredijk, volgens traditie worden er namelijk op die dagen de markten gehouden. Om in te haken op de traditie gaan we terug in de tijd, doordat midden door het dorp de Opsterlandse compagnonsvaart “Turfroute” loopt en Gorredijk een veen gebied is werd er dan ook voor het ontstaan van de markt volop gehandeld in o.a Turf, vee en klein handel en werd o.a. aangevoerd per schip.Diverse plaatselijke boeren en markthandelaren streefden voor een eigen groots opgezette markt iets wat voor hen van enorm belang was, het dorp groeide namelijk snel en de industrie deed zijn intrede. Op 26 Maart 1694 kwam de wens uit, toen namen namelijk de friese staten een resolutie aan waarmee Gorredijk het recht kreeg twee jaarmarkten te organiseren. Echter zat er aan het recht wat werd afgegeven wel een voorwaarde, wat inhield dat de markt geen concurrentie mocht vormen aan de te houden markten in Joure en Beetsterzwaag. Onafgebroken vee lijnen dat was vooral het beeld van de markten, honderden koeien stonden opgesteld aan de balie in de Hoofdstraat (in die tijd ook wel de Dubbele straat genoemd). Tussen de rijen zwart bond vee vond dan de handel plaats, waarna het handjesklappen de transactie bezegelde. Het was tot en met het jaar 1999, het jaar waarin aan een lange geschiedenis van het verhandelen van vee een einde kwam. Er werd namelijk de jaren er naar toe steeds minder vee aangeleverd waarbij juist de handel in consumenten goed steeds groter werd, een besluit om te stoppen was dan ook onvermijdelijk. Het is niet alleen de tijd die de handel op dergelijke markten doet veranderen, na de mkz uitbraak in 2001 is de regelgeving voor het verhandelen van vee strenger geworden iets dat ook voor de beide markten in Gorredijk geen goeds zouden brengen. Een beeld dat onveranderd gebleven is is dat er elk jaar weer vele honderden mensen al slenterend zich vergapen langs de vele kramen welke uitgestald hun plaats hebben ingenomen. Gehandeld word er o.a. in huishoudelijk apparatuur , kleding , muziek , Speelgoed , groenten & fruit , bloemen & planten en natuurlijk mogen de kramen voor de inwendige mens niet vergeten worden. Voorafgaand aan de beide marktdagen vind er in het weekend een kermis plaats.

Voor vele bekende exploitanten o.a. de families: Sipkema , Arjaans , Buwalda , Rampen etc was de Kermis van Gorredijk zeer aantrekkelijk, diverse attracties passeerden dan ook de revue, waren het eerst vooral de Cake Walk , Spiegeltent , Swing Mill , Hully Gully en de Calypso later waren het vooral de Autoscooter , Polyp , Reuzenrad en verdere modernere zaken ook ontbraken natuurlijk de bekende gok en behendigheids spellen niet. Een attractie welke vooral bij menig een in het geheugen staat is de bootjesmolen (Speedway carousel) van de toenmalige Groningse kermisexploitant Nicholas Rampen, hij was een graag geziene gast waarbij hij als kapitein het roer in handen nam en de kinderen al varend de pluim liet vangen waarbij je dan het recht had op een extra ronde.

Het Marktplein is de plaats waar menigeen vele uren plezier heeft beleeft en mischien wel zelfs de liefde van zijn leven heeft ontmoet. Echter moest door de herinrichting in 1998 de kermis uitwijken van de traditionele locatie naar een locatie ver buiten het centrum en wel op het parkeerterrein van sportpark “Kortezwaag”.Een locatie wat veel onrust veroorzaakte waardoor 2 jaar later werd besloten de kermis te gaan houden op het parkeerterrein bij de Skans aan de Stationsweg, een locatie waarvan vele Gorredijksters het niet eens waren zij zagen echter graag de kermis terugkeren op de oorspronkelijke locatie het Marktplein.

 

Na afwezigheid van 16 jaar was het in het najaar van oktober 2013 eindelijk weer zover, toen vond namelijk
de kermis "merke" weer plaats op de oorspronkelijke locatie het "Marktplein".
Dit tot grote vreugde onder de inwoners van Gorredijk en de omliggende dorpen, de merke is een begrip en
daarbij is de locatie bepalend zo bleek. De kermis moest in 1998 veranderen van huisvesting i.v.m de herinrichting van het plein zonde zo vond de Gorredijkster Jurjen Haagsma welke het met de hulp van een aantal Opsterlandse sympathisanten en de Apeldoornse kermisfamilie Scherphof uiteindelijk voor elkaar kreeg dat de kermis kon terugkeren op haar vertrouwde stek. Vanaf nu (najaar 2013) zal dan ook de kermis weer haar vaste bekende plaats krijgen onder de voet van het Museum Opsterlan.

Door op de onderstaande pagina van de Woudklank te klikken, kunt u alle pagina's lezen van 'n Plaatsje mei 'n Praatsje die Hans de Jong heeft besteed aan de kermis.

As Oktober âfrint...

As Oktober ófrint en Gerdykster merk stiet foar de doar,
dan stâlje da boeren it fé,
en wy minsken sykje al wer graech hinnekommen by de smoute hurd.

De kalde, skrouske dagen 
Binn' mear en mear op til, 
En hwat dit hat to sizzen, 
Stean 'k efkes nou by stil... 
Dy komst tsjoent foar us eagen 
In byld fan ier en let; 
In byld fan op en ôfgean,, , 
Al nei natûr en wet. 
It seit us, dat de hjersttiid 
Heech op 'e treppen stiet, 
En dat de jiertalwizer 
Al gau nei 't ein ta giet. 
It seit ús, dat de simmer
De preal en pronk ôflei, 
En mei in heimich skieden 
Us wer 'tfarwol oansei. 
It seit ús, dat de dagen 
Fan útgean bûtendoar, 
Fortigen mei in swijen 
Fan 't kostlik jûgelkoar. 
Wy hearre ynpleats nou rûzjen 
De hjerstwyn mei gebear,,, 
En stoarje oer keale fjilden, 
Unwennich soms en near. 
't Is tiid fan Dykster merke, 
Oktober is oan 'e ein — 
En ja, dan is de simmer- 
Us wol forgoed ûntsein! 

RINTSJE KLAZES 1949



 

      Gorredijkster kermisexploitant Douwe Leemburg

Ook Gorredijk had onder zijn inwoners kermisexploitanten noem bijvoorbeeld de familie's v/d Muur en Sipkema/Lig, beiden hadden naast de activiteiten op kermissen en markten een viswinkel in de Hoofdstraat aan weerskanten van de hoofdbrug. Ook geen onbekende was Gorredijkster Douwe Leemburg welke trouwde met een vrouw uit het kermisvak en eigenhandig zijn kermis attracties maakte in onderstaand item word het leven van Douwe Leemburg beschreven.

Zo bouwde Douwe een kindertreintje "Peter Pan Railway" en een reuzenrad, Het rad werd in 1946 eigenhandig door Douwe Leemburg uit Gorredijk in 6 weken gebouwd. Hij was burger en van beroep machine - bankwerker. Hij noemde zijn rad ‘Karimata’.Het transport was in 1 combinatie van vrachtwagen + aanhanger. De grondmaat was 10 x 10 meter en het was 20 meter hoog.Er was een eigen stroomvoorziening door middel van een ‘Kromhout’ 1000 t/min dieselmotor. Het rad had 12 bakjes. In ieder bakje kunnen 2 of 3 personen. Vanaf 1960 reisde zijn zoon Jaap uit Apeldoorn met het rad. Het rad werd verlicht door 1245 witte en gekleurde lampen. Op 3 oktober 1960, tijdens de kermis in Leiden, verloor zijn medewerker Adriaan v.d.Akker uit Aalst (N.B.) een hand. In de winter 1971-1972 werd door Jaap Leemburg het rad op een middenbouw wagen omgebouwd. Van het origineel bleven alleen het 'wiel', de gondels en de verlichting over. De op- en afbouwtijd werd hierdoor korter en het werk werd veel minder zwaar.

Vanaf 1985 is het rad overgenomen door Dirk en Ank Arjaans uit Joure. Op de kassa kwam een groot verlicht bord met "Tour de France" erop. De bakjes werden opnieuw geschilderd en kregen een naam van een Franse plaats of streek. Om gezondheid redenen werd het rad in 2002/2003 verkocht aan Marcel van Tol, die het rad geheel opnieuw decoreerde. In 2007 werd het rad nog gebracht als "Old Western Wheel", waarna het verdween naar een pretpark in de Oekraïne. Vanaf 1960 reisde Douwe Leemburg nog enkele jaren met de Kiddy - Ride "Peter Pan" (20 x 10 meter), die uiteindelijk in Ponypark Slagharen terecht is gekomen. De locomotief en de wagentjes waren door Douwe zelf gebouwd. Het was net zo'n attractie als de "Fabeltjes Expres" van v.d.Vorst.

Douwe werd in 1907 te Gorredijk geboren. Op 28 maart 1928 trouwde hij met Reintje Dirks, die in 1902 was geboren. Douwe overleed op 18 juni 1977 te Apeldoorn en Reintje Dirks op 7 september 1978 eveneens te Apeldoorn. Op 10 oktober 1929 kregen Douwe en Reintje in Drachten een zoon Jacob Hendrik (Jaap). Hij trouwde op 18 december 1955 met Lucia Koopal. 

Nico Rampen, de Bootjeskapitein

 

Gorredijkster Kermis uit: Nieuwsblad van Friesland  Hepkema's Courant 1948

GORREDIJK. Maandag a.s., 25 October, wordt weer de bekende Gorredijkster Veemarkt gehouden. Gezien de zeer bijzondere plaats, die deze markt inneemt in het leven van de Zuid-Oosthoekers, kan het haast niet anders, of Gorredijk gaat een drukke dag tegemoet. , Boer, arbeider of rentenier, niemand daar slaat deze dag over. Het zou breken met alle traditie, ook al roepen er andere bezigheden, op deze marktdag niet naar Goredij k te komen. Zo was het in pake's tijd, zo is het nu nog! Bovendieh wordt deze dag besteed om de kleine benodigdheden voor bedrijf en arbeid aan te vullen en velen kan men dan ook huiswaarts zien keren met een „nij stik ark" aan de fiets. Nieuw is dit alles niet; wel iets nieuws is. de vrouwen-koopdag. Hiervoor is de voorheen wat stiller kennis-Dinsdag genomen. De winkeliersvereniging Gorredijk —Kortezwaag heeft hiervoor het initiatief genomen en elke huismoeder die deze dag een bezoek brengt aan de plaats wordt door haar uitgenodigd op een kopje thee. Naast de najaarsmarkt is het natuurlijk het kermisterrein dat de aandacht vraagt. Behalve de verschillende dissen van vis en fruit, waar de inwendige mens zo nodig versterkt kan worden, is er alles te vinden, wat een kermis maar heeft aan te bieden. Van het veel geplaagde hoofd van Jut tot autoscooter toe! Om het geheel nog aantrekkelijker te maken bieden de verschillende café's zeer bijzondere programma's voor deze dagen. In café Wedman een gezellig strijkje en dansen in de danssalon. Flora Theater, films met een nieuwe geluidsinstallatie en beneden gezellige muziek. Zaal Veensma v.h. Zalen Sijtsema: Zondag opening van de zaak met Tini Gol en haar dames. Dinsdag en Donderdagavond Faveur Variëté Rinket. Wel iets bijzonders voor Gorredijk. Het programma van de bonte Dinsdagavond trein. Zaal „Schansburg"" Zondag en Donderdag dansen. De Paardensportvereniging, opgericht 13 Mei van dit jaar, wil trachten de goede reputatie te herstellen van de vroeger zo vermaarde harddraverij op Kermis-Donderdag te Gorredijk, die voor enige jaren is opgeheven. Het actieve bestuur van de nieuwe ver. zal trachten Donderdag 28 Oct. een harddraverij te houden met boerenpaarden gespannen voor boerenwagens. lets nieuws voor deze omgeving. Zoals men ziet: wie van uitgaan houdt, kan de volgende week in Gorredijk terecht.



 

Gerdykster merk 

 Moandei 25 Okt. de Gerdyk inkelde dagen yn gloed en glans fanwege de ald bikende „Dykster merk".
 Moandei is't de léste Moandei
 Fan Oktobermoanne, 
 Dan kraeit wer, by wiis fan sprekken,
 Van Gerdyk de hoanne.
 Dan slacht saeklik de Gerdykster
 Lüd wer op 'e tromme,
 En hy ropt oan Frysk-Süd Easten:
 „Jimme kinne komme!"
 Wiid stean' wer de poarten iepen,
 Lyk as alle kearen,
 Om de lju hwat sjen to litten
 En to presentearén.
 „Dykster merk" — it is üs eigen —
 Neffens de tradysje,
 Is men ommers ink'le dagen
 Dêrre fol ambysje!
 Moandei — heechtijdei fan d' opset —
 Dei fan avonturen —
 Wrimelt it fan keppels fé, mank
 Keaplju en rju boeren.
 Underwilens is as wenstich,
 Neist it saeklik stribjen, 
 Alderhanne nocht en wille
 Dêrre to bilibjen.
 Kloften minsken, alden, jongen, 
 Hawwe 't hiem forlitten,
 Om biljeaven „Dykster merke"
 Dochs nèt to forsitten.
 Sakendwaen, in toerke swiere, Yn 'e selde sike 
 Dat wie jimmer trant mei d'alde
 „Dykster merke"-wike!

 RINTSJE KLAZES. 1948

De Cakewalk van de familie Klinkhamer

"Gorredijk was één van de laatste kermissen welke door de familie Klinkhamer met hun Cakewalk werd bezocht voor zij stopten met het reizende bestaan"
Velen van jullie zullen hem ongetwijfeld kennen, Douwe Klinkhamer met als bijnaam Douwgie... hij was lid van een echte kermisfamilie en reisde samen met zijn vader en moeder door het hele land om op kermissen te staan met hun eigen "Cakewalk" een attractie met bewegende trappen, bruggen en rolbanen. Er stond altijd een draaiorgel bij, want dat hoorde in die tijd. De familie Klinkhamer was een graag geziene kermisfamilie op vele kermissen in het land. Douwe’s vader stierf in de jaren 70. Hij bleef uiteindelijk met zijn moeder over. Samen wilden ze kostte wat kost door met de Cakewalk, maar de tijden veranderden en moeder zag er na ongeveer twintig jaar geen brood meer in. Toen kwam de tijd dat de Cakewalk en alle wagens die bij de kermisfamilie hoorden werden opgeslagen in de loods van de familie te Hoogeveen. In de winter van 1989/1990 stierf ook de moeder van Douwe. Hij bleef alleen over, samen met alle kermisspullen, en kon het niet meer opbrengen om alleen op reis te gaan. Het materieel kon hij wel aan maar wie deed nu de verpachtingen en administratie? De Cakewalk bleef in de loods en marktmeesters die informeerden kregen nul op het rekest. Douwe ging elke dag naar de loods om even herinneringen op te halen van die fijne kermistijd, maar voornamelijk om te kijken naar het bijzondere orgel welke er staat. Douwe overleed op 8 april 2014 in de leeftijd van 65 jaar. Op de foto is Douwe (zittend op de trap) zijn Cakewalk aan het opbouwen voor de Gordykster voorjaarskermis in het jaar 1989.
Deze afgebeelde foto is gemaakt tijdens de najaarskermis op zondag 25-10-1987, de mensen zijn in grote getale aanwezig op het marktterrein en vermaken zich uitbundig aan o.a. de op de foto zichtbare Autoscooter van de familie Buwalda en de Cake Walk met orgel van de familie Klinkhamer.​



Een verpachtings advertentie uit het jaar 1954 toen de Gordykster kermis nog een duur had van slechts 2 dagen. (Bron: Stichting kermiscultuur)

As „Dykster”-merk  yn oantocht is......

De tiid fen „Dykster"-merke
 is aenstouns wer op til,
 En hwet dit hat to sizzen,
 n 'k efkes nou by stil:
 Dy komst tsjoent foar myn eagen
 In byld fen ier en let;
 In byld fen Scan en kommen,
 In byld fen stielen wet!
 It seit my, dat Oktober
 Syn „scepter" dan wer swaeit
 En dat it jiertal-klokje
 Al aerdich fierder draeit.
 It seit my, dat de simmer,
 Niis pronkjend as de breid — 
 De hân útsfekt fen skieden
 En ús: far wol, taseit.
 Mei-iens sjuch ik fordwinen: 
 Rjue bliidskip en geniet —
 Natûr swijt mei de stimme
 Fen 't kostlik fûgelliet.
 Ik hear ynpleate nou rûzjen
 De hjerstwyn mei gebear
 En skôgje sims de fjilden
 Unwennich nou, en near! It swirk is wyld en gysten,
 De blêdden stouwe oer 't paed...
 It binn' de oergongsdagen
 Fen 't kommend winterskaed.
 Ik neam dy Dykster -merke
 De boadskipper elk Jier;
 Dy tiding wol ûs sizze:
 De kachel oer de flier!

RINTSJE KLAZES OKT. 1934

Deze afgebeelde foto is gemaakt tijdens de najaarskermis op zondag 25-10-1987, de mensen zijn in grote getale aanwezig op het marktterrein en vermaken zich uitbundig aan o.a. de op de foto zichtbare Autoscooter van de familie Buwalda en de Cake Walk met orgel van de familie Klinkhamer.
Deze afgebeelde foto is gemaakt tijdens de najaarskermis op zondag 25-10-1987, de mensen zijn in grote getale aanwezig op het marktterrein en vermaken zich uitbundig aan o.a. de op de foto zichtbare Autoscooter van de familie Buwalda en de Cake Walk met orgel van de familie Klinkhamer.